محل تلاقى علم کهن و نوین
روستاى باستانى "خورهه" واقع درشمال شرقى محلات از جاذبه هاى بالقوه توریستى استان مرکزى است. آثار باستانى پیش از ساسانیان وامامزاه خورهه با بناى هشت ضلعى عهد صفویه، چشمه اسرارآمیز آب سبز، آبگرم ومراتع پهناور و درههاى دیدنى این منطقه سالانه بازدیدکنندگان بسیارى را به خود جلب مىکند. تنوع خاک و شرایط آب و هوایى منطقه به گونهاى است که طیف وسیعى از محصولات زراعى و سردرختى، از انار گرفته تا گردو و از کنجد تا پنبه در خورهه مىروید. مرکزیت جغرافیاى خورهه چنان است که آن را به دو استان اصفهان و قم نزدیک میکند. تمدن مستمر و تنوع فعالیتهاى دامى/زراعى، تنوع پوشش گیاهى و حیات وحش منطقه، امکانات ارتباطى (مخابرات و جاده) و پیشینه فرهنگى اهالى این روستا، مکان مناسبى براى تاسیس اوّلین »خانه ترویج و ایستگاه تحقیقاتى دانشبومى« ایران را در خورهه فراهم کرده است. در تلاشى مشترک بین معاونت ترویج و مشارکت مردمى و مرکز تحقیقات و بررسى مسایل روستایى جهاد سازندگى همراه با مشارکتِ همه جانبه اهالى خورهه مقدمات بناى این پلِ علمى/فرهنگى بین دانش رسمى، دانش بومى و سیاستگذارى توسعه فراهم شده است.
از آنجاییکه مؤثرترین شیوه پژوهش دانش بومى کار عملى و پیروى از اساتید فنون بومى است، خانه ترویج و ایستگاه تحقیقاتى خورهه شناسایى خبرگان و ایجاد یک شبکه زنده از متخصصان بومى را در صدر اولویتهاى پژوهشى خود قرار داده است. بدینوسیله مقدمات پژوهش میدانى براى دانشگاهیان و دیگر پژوهشگران علاقهمند به دانش بومى فراهم شده است. همچنین از طریق رایانه و دیگر امکانات ارتباطى، پژوهشگران به منابع الکترونیکى اطلاع رسانى و شبکه بینالمللى اینترنت دسترسى خواهند داشت. امکانات رفاهى و رفت و آمد به اصفهان، قم و تهران پیشبینى شده است.
ایستگاه تحقیقاتى دانش بومى خورهه در حال حاضر پذیراى پژوهشگران علاقهمند به دانش بومى است. در برنامه کار ایستگاه تسهیل پژوهش میدانى براى دانشگاهیان و دانشجویان مقطع کارشناسى ارشد و دکترا و نیز پژوهشگران دولتى پیشبینى شده است.
به منظور شناخت بهتر محیط و تاریخ دهستان خورهه، حوزههاى تحقیقاتى ایستگاه در حال حاضر بر شناسایى و گردآورى کارابزارهاى بومى و شناسایى پوشش گیاهى منطقه متمرکز است. دیگر حوزههاى غنى و مستعد این منطقه شامل شیوههاى سنتى استحصال و توزیع آب، روشهاى دامدارى سنتى، بهرهبردارى غیر چرایى از مراتع، تنوع کشت و احیاى بذرهاى اصیل، شکستهبندى، گیاه شناسى بومى، و خوراکدرمانى است. شناسایى خبرگان سنتى جهت همکارى با پژوهشگران انجام شده است و علاقهمندان به پژوهش بومى در این حوزهها به استفاده از این فرصت بى سابقه دعوت مىشوند.
از جمله فعالیتهاى ترویجى متکى بر دانش بومىِ یافت شده مىتوان از طرحهاى زیر که جملگى با مشارکتِ اهالىِ روستاى خورهه برنامهریزى شدهاند نام برد:
1- طرح احیاى گونهاى غلّه (جو دو رشه) و نان جوینِ بومىِ خورهه براى تولید نیمه انبوه،
2- طرح احیاى مرغ بومى جهت تولید تخممرغ رسمى براى مصرف محلّى و منطقهاى،
3- طرحِ "میهمانداران روستا" جهت جلب گردشگران ایرانى و خارجى،
4- طرح آموزش زراعت و دامدارى سنتى براى بهرهبردارى مجدد از منابع کشاورزى عاطل (اراضى باقى مانده از مهاجران به شهر)،
5- طرح احیاى معمارى سنتى منطقه
ناگفته نماند که کلیه خدمات ادارىِ ایستگاه تحقیقاتى خورهه، واژه پردازى گزارشها، وارد کردن یافتههاى پژوهشى در بانکهاى اطلاعاتى و اداره و نگهدارى کتابخانه به وسیله چندى از جوانانِ روستا که پس از آموزش مهارتهاى لازم گروههاى خود اشتغالى تشکیل دادهاند انجام مىشود.